Muốn chiếc xe hoạt động nhịp nhàng, trơn tru không thể thiếu sự vận hành của hệ thống bôi trơn. Chúng ta thường nghe đến dầu là nguyên liệu bôi trơn thông dụng, quen thuộc nhất. Tìm hiểu ngay hệ thống bôi trơn cụ thể có gì và cách thức hoạt động ra sao nhé.
Hệ thống bôi trơn trên xe ô tô là gì?
Hệ thống bôi trơn trên xe ô tô là quá trình dòng chất bôi trơn phân cách các bộ phận kim loại với nhau. Có 3 dạng bôi trơn gồm bôi trơn bằng chất rắn, lỏng và khí. Trong đó, dạng bôi trơn chất lỏng được sử dụng nhiều nhất.
Nếu không có chất bôi trơn, những kim loại tiếp xúc trực tiếp, chuyển động qua nhau sẽ tạo thành ma sát, sinh ra nhiệt. Điều này gây hao mòn động cơ, giảm tuổi thọ của động cơ nhanh chóng.
Ngược lại, nếu có chất bôi trơn, chúng làm nhiệm vụ tẩy rửa các mặt ma sát, lọc tạp chất chứa trong dầu nhờn sau khi tẩy rửa. Như đã trình bày ở trên, dạng bôi trơn bằng chất lỏng thường được nhắc đến là dầu. Hiện nay có nhiều loại dầu bồi trơn khác nhau. Tùy thuộc vào mức độ cường độ hóa của động cơ mà bạn chọn sản phẩm phù hợp. Chúng giúp mọi thứ hoạt động trơn tru, giảm tiêu hao năng lượng, tăng tuổi thọ cho động cơ hiệu quả.
Cấu tạo của hệ thống bôi trơn
Hệ thống bôi trơn là sự hòa nhịp của rất nhiều các bộ phận khác nhau, trong đó điển hình là:
- Bể dầu, cacte dầu
Bể dầu, cacte dầu là bể chứa hình bát lưu trữ dầu động cơ để luân chuyển đến các động cơ khác. Bể dầu này nằm bên dưới cacte, nhờ đó dầu sẽ được lấy ra dễ dàng hơn. Khi động cơ không chạy thì bể dầu đóng vai trò là nơi lưu trữ.
Trong trường hợp bạn điều khiển xe ở đường xấu, gập ghềnh, lồi lõm dễ làm cho bể dầu bị hỏng. Vậy nên khi sản xuất, bộ phận này thường làm từ vật liệu cứng, có một lớp bảo vệ bằng đá.
- Bơm dầu (nhớt)
Bơm dầu là bộ phận đẩy dầu bôi trơn tới tất cả các bộ phận chuyển động trong động cơ. Bơm dầu gồm ổ trục khuỷu, trục cam và bộ nâng van.
Vị trí của bơm dầu nằm dưới cacte, gần với bể chứa dầu Bơm dầu cung cấp dầu cho bộ lọc dầu và đưa dầu về sau. Nhờ đó, dầu được vận chuyển tới các bộ phận chuyển động khác nhau của động cơ thông qua đường dẫn dầu.
Hiện nay có nhiều loại bơm dầu khác nhau như bơm trục vít, bơm piston, bơm phiến trượt và nhất là bơm bánh răng được sử dụng nhiều hơn cả.
Trên thực tế, bơm dầu và đường dẫn dầu thường bị các hạt nhỏ làm nghẹt, gây hư hại nghiêm trọng. Nguy hiểm hơn có thể làm hỏng động cơ. Vậy nên bạn cần thay dầu nhớt định kỳ cho động cơ và bộ lọc.
- Bộ lọc dầu
Bộ lọc dầu trong hệ thống bôi trơn đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Chúng giúp giữ lại toàn bộ các hạt nhỏ, cặn bẩn khi dầu đi qua chi tiết máy. Sau đó tách thành phần này ra khỏi dầu, làm sạch dầu trước khi chảy qua bộ lọc và đến với các đường dẫn. Nhờ đó, tình trạng ổ trục bị mài mòn, hỏng kẹt do tạp chất gây ra cũng hạn chế hơn.
- Đường dẫn dầu
Đường dẫn dầu có vai trò giúp dầu lưu thông đến tất cả các bộ phận chuyển động của xe ô tô một cách nhanh chóng. Chúng là một loạt các đường dẫn liên kết với nhau gồm đoạn lớn, đoạn nhỏ được khoan bên dưới khối xi lanh. Các đoạn lớn hơn nối với các đoạn nhỏ hơn, cùng nhau cung cấp dầu động cơ đến đầu xi lanh và trục cam trên không.
- Bộ làm mát dầu
Bộ làm mát dầu cũng tương tự như bộ tản nhiệt với chức năng làm mát dầu nóng. Bộ làm mát dầu sẽ truyền nhiệt từ đầu động cơ sang chất làm mát động cơ thông qua các cánh tản nhiệt. Nhờ đó, chúng giúp ổn định nhiệt độ của dầu động cơ, giữ cho độ nhớt được kiểm soát trong mức cho phép. Bên cạnh dó còn ngăn chặn tình trạng động cơ chạy quá nóng, giảm thiểu hao mòn chất lượng của dầu nhớt.
Chức năng của hệ thống bôi trơn
Trước khi tìm hiểu chức năng của hệ thống bôi trơn, bạn cần biết nguyên lý hoạt động xem chúng vận hành ra sao. Khi mới khởi động máy, dầu sẽ từ các te trên máy đi đến phao lọc bằng việc bơm hút dầu lên. Sau đó, dầu được vận chuyển đến ống dẫn với bầu lọc thô rồi đi qua ống dẫn dầu chính. Từ ống chính dầu sẽ đi theo các ống dẫn nhánh để thực hiện công việc bôi trơn. Nó bôi trơn các bộ phận như trục đòn mở, cổ trục cam, bạc cổ tại trục chính, bạc đầu to thanh truyền và một số ổ trục khác. Bên cạnh những bộ phận quan trọng thì dầu cũng đi từ cổ biên chảy qua lỗ dẫn theo rãnh dọc xuống bôi trơn ở chốt piston. Ở lỗ phun này, phần dầu đi bôi trơn cam, xi lanh,… Khi đã thực hiện xong công việc, bôi trơn hết các chi tiết thì dầu chảy về nơi ban đầu là các te. Những quy trình này luôn lặp đi lặp lại một cách tuần hoàn, đều đặn.
Cũng nhờ nguyên lý hoạt động như trên nên hệ thống bôi trơn giữ chức năng đặc biệt quan trọng, gồm có:
- Giảm thiểu mài mòn động cơ, tránh việc tiếp xúc trực tiếp với nhau nhờ cơ chế đóng chặt các khe hở giữa bộ phận chuyển động như trục, ổ trục,…
- Đóng vai trò như chất làm sạch trong động cơ khi di chuyển các hạt bụi bẩn. Những hạt bụi nhỏ này sẽ được giữ lại ở bộ lọc dầu trong khi các hạt to được giữ ở bể dầu.
- Là chất làm mát không thể thiếu giúp các bộ phận luôn giữ ở nhiệt độ ổn định, không quá nóng.
- Giúp giảm khí thải với việc tạo ra một vòng đệm giữa thành xi lanh và các vòng piston.
- Giúp giảm mài mòn ổ trục với việc hoạt động như một chất đệm khi ổ trục đột ngột chịu tải nặng.
Các phương pháp bôi trơn động cơ
- Bôi trơn bằng pha dầu vào nhiên liệu
Phương pháo bôi trơn bằng pha dầu vào nhiên liệu có công dụng bôi trơn hệ thống chi tiết máy trong động cơ xăng hai kỳ (kích cỡ nhỏ). Dầu sẽ được làm mát bằng nước hoặc không khí. Cùng với đó, dầu nhờn sẽ được pha vào xăng với tỉ lệ 1/20 hoặc 1/25 tùy thể tích.
Nguyên lý hoạt động của hệ thống này là hỗn hợp xăng dầu sẽ đi qua bộ chế hòa khí biến thành các hạt li ti. Khi kết hợp cùng không khí, chúng tạo thành hỗn hợp hạt dầu nhờn và khí hỗn hợp ngưng đọng. Sau đó dầu sẽ bám trên bề mặt các chi tiết máy để bôi trơn ma sát.
Ưu điểm của bôi trơn bằng pha dầu vào nhiên liệu là rất đơn giản. Nhưng lại không đảm bảo được an toàn do lượng dầu bôi trơn không được kiểm soát. Bên cạnh đó, khi dầu và nhiên liệu cùng cháy sẽ có muội than bám trên piston ngăn cản quá trình tản nhiệt.
- Bôi trơn bằng vung té
Phương pháp bôi trơn bằng vung té thường áp dụng cho các động cơ một xi-lanh. Đây là kiểu xilanh nằm ngang, có kết cấu đơn giản.
Nguyên lý làm việc của phương pháp này là dầu nhờn chứa trong cacte được thiết bị múc dầu múc và hắt tung lên. Mỗi vòng quay của trục khuỷu thì hắt dầu sẽ thực hiện múc một lần. Theo đó, các hạt dầu nhỏ được hắt vung té vào bên trong không gian của cacte rồi rơi xuống các bề mặt ma sát một cách tự do.
Người ta cũng tạo ra các gân hứng dầu nhờn trên các vách ngăn trên ổ trục để đảm bảo các ổ trục luôn được cung cấp đủ dầu nhờn.
Ưu điểm của bôi trơn bằng vung té là cách làm rất đơn giản. Tuy nhiên hạn chế lớn nhất khi không đảm bảo lưu lượng dầu bôi trơn của ổ trục. Do vậy các động cơ đời mới đã không còn áp dụng phương pháp này để bôi trơn động cơ.
- Bôi trơn bằng cưỡng bức
Bôi trơn bằng cưỡng bức là phương pháp mà hầu hết các dòng ô tô đều trang bị khi nó thỏa mãn được các tiêu chí như: bôi trơn tốt, làm mát hiệu quả, tẩy sạch mặt ma sát của bộ phận ổ trục.
Hệ thống bôi trơn gồm: cacte hoặc bộ phận chứa dầu, bơm dầu nhớt, bầu lọc dầu nhờn thô và tinh, két làm mát dầu nhờn, đồng hồ báo áp suất, đồng hồ báo nhiệt độ dầu nhờn, các đường ống dẫn dầu.
2 phương thức hoạt động của hệ thống bôi trơn
Hệ thống bôi trơn được chia thành 2 phương thức hoạt động chính là bôi trơn cacte ướt và bôi trơn cacte khô.
– Hệ thống bôi trơn cacte ướt
Hệ thống bôi trơn ướt hoạt động như sau:
- Dầu bôi trơn được chứa trong cacte, sau đó được hút qua phao.
- Tiếp theo, nó được đẩy qua lọc thô để lọc sạch tạp chất, rồi được đẩy vào các đường dầu nhờn chỉnh để chảy qua các ổ trục cam, ổ trục khuỷu.
- Dầu bôi trơn được đường dầu trong trục khuỷu đưa lên ổ chốt, theo đường dầu trên thanh truyền bôi trơn chốt piston.
- Nếu không có đường dầu trên thanh truyền thì phải có lỗ hứng dầu trên đầu nhỏ thanh truyền.
– Hệ thống bôi trơn cacte khô
Hệ thống bôi trơn cacte khô cũng tương tự như hệ thống bôi trơn cacte ướt nhưng có thêm 2 bơm dầu phụ để hút dầu từ cacte về thùng chứa.
Những hư hỏng thường gặp ở hệ thống bôi trơn
Hệ thống bôi trơn không phải lúc nào cũng trơn tru. Đôi khi do những nguyên nhân khác nhau làm cho chúng bị hư hỏng. Dưới đây là một số hiện tượng và nguyên nhân hư hỏng ở hệ thống bôi trơn.
Tiêu thụ dầu quá mức
Tiêu thụ dầu quá mức do các nguyên nhân sau:
- Lượng dầu đi vào buồng đốt và bị đốt cháy dẫn đến hao hụt
- Lượng dầu hao hụt ở dạng hơi qua hệ thống thông gió
- Xảy ra hiện tượng bị rò rỉ
Áp suất dầu thấp
Áp suất dầu thấp do các nguyên nhân sau:
- Lò xo van xả yếu
- Bơm dầu bị mòn
- Đường dầu bị nứt
- Tắc nghẽn đường dầu
- Dầu bị loãng
- Vòng bi bị mòn
Áp suất dầu cao
Áp suất dầu cao do các nguyên nhân sau:
- Van xả bị kẹt
- Lò xo van mạnh
- Đường dầu bị tắc
- Dầu rất nặng
Khi thấy có các hiện tượng bất thường, bạn nên kiểm tra và xử lý ngay để điều chỉnh áp suất dầu trong hệ thống bôi trơn. Đôi khi hệ thống chỉ báo áp suất dầu thấp hoặc cao nhưng không chỉ nguyên nhân cụ thể nên cần kiểm tra để biết chính xác vấn đề là gì nhé.
Cách chăm sóc và bảo dưỡng hệ thống bôi trơn
Hệ thống bôi trơn góp phần quan trọng giúp cho động cơ xe hoạt động trơn tru, nhịp nhàng. Vậy nên hãy chăm sóc và bảo dưỡng chúng thật tốt. Điều này nhằm hạn chế các sự cố thường gặp như tắc đường dầu, rò rỉ, kéo dài tuổi thọ các chi tiết trong động cơ xe.
- Bạn nên sử dụng dầu bôi trơn phù hợp với xe.
- Dầu bôi trơn phải được duy trì ở mức phù hợp trong khoang chứa dầu.
- Làm sạch thường xuyên và các bộ lọc cũ nên được thay thế sau thời gian sử dụng quy định.
- Kiểm tra thường xuyên các điểm nối, đầu dò, van và đồng hồ đo áp suất.
- Thay dầu định kỳ sau khoảng thời gian khuyến cáo (Sau 1.000km đầu tiên với những xe sử dụng lần đầu và sau 3.000 – 5.000km với những xe đã sử dụng được một thời gian). Trước khi tra dầu mới, cacte cần được làm sạch cẩn thận.
- Thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giữ cho dầu không bị dính bụi và nước.
Như vậy là bạn đã hiểu cụ thể, chi tiết hơn về hệ thống bôi trơn là gì? Các bộ phận, cơ chế vận hành, các chức năng của chúng, làm sao để bảo dưỡng hiệu quả. Hi vọng mọi người sẽ dành chút thời gian để bảo dưỡng hệ thống bôi trơn đúng hạn.
Auto48.vn – Trung tâm lắp đặt phụ kiện ô tô, chăm sóc ô tô tại Bình Dương với các dịch vụ: Lắp đặt màn hình ô tô, camera hành trình, camera 360 ô tô, dán phim cách nhiệt ô tô chính hãng,..
Tìm kiếm Auto48.vn qua:
-
- Facebook: https://www.facebook.com/auto48.vn/
- Youtube:
